Upadek powstania styczniowego był dla wielu Polaków wydarzeniem traumatycznym. Represje, likwidacja odrębności Królestwa Polskiego, kompleksowa rusyfikacja sprawiły, że społeczeństwo przestało wierzyć w sens zbrojnego oporu przeciw rosyjskiemu zaborcy. W tym samym czasie, na początku lat siedemdziesiątych, władze pruskie zaostrzyły politykę wobec społeczeństwa polskiego. Zostało ono poddane germanizacji, język polski usunięto ze szkół (jedynie religia mogła być wykładana po polsku), ograniczano rolę Kościoła katolickiego. Za to w zaborze austriackim sytuacja przedstawiała się znacznie korzystniej – autonomia Galicji dawała kulturze i nauce polskiej szerokie pole do rozwoju.
Po klęsce powstania styczniowego dokonywano rozrachunku z ideami romantyzmu związanymi z walką o niepodległość. Bardziej realny stał się program działalności u podstaw, zakrojonej na dłuższy czas, mającej przynieść efekty w przyszłości. Pozytywistyczna praca organiczna opierała się w dużym stopniu na walce z analfabetyzmem, upowszechnianiu nauki, dbaniu o kulturę narodową, szeroko rozumianym rozwoju społeczeństwa, jego modernizacji. Rusyfikacja i germanizacja zrodziły potrzebę podtrzymywania świadomości narodowej. Ważną rolę – „ku pokrzepieniu serc” – odgrywało wtedy malarstwo historyczne nawiązujące do wielkich wydarzeń z dziejów Rzeczypospolitej. Oazą polskości stała się Galicja, gdzie bez przeszkód można było uczestniczyć w obchodach rocznic ważnych dla społeczeństwa. Mekką dla artystów zostało Zakopane.
Jacek Mierzejewski, Portret Rozalii Brzezińskiej, 1921, licencja PD, Muzeum Śląskie w Katowicach, źródło: strona muzeum
W 1905 roku znów zawrzało w zaborze rosyjskim. W wyniku rewolucji w Rosji w niektórych miastach Królestwa doszło do manifestacji i strajków robotniczych, w których organizacji znaczącą rolę odegrała Polska Partia Socjalistyczna (PPS). Stworzona z inicjatywy Józefa Piłsudskiego Organizacja Bojowa (OB) PPS dokonywała także akcji terrorystycznych przeciwko carskim oficerom i żandarmom, napadała na pociągi przewożące pieniądze i w ten sposób zdobywała środki na dalszą działalność. Dopiero wybuch I wojny światowej przyniósł Polakom nadzieje na odzyskanie niepodległości.
Stanisław Witkiewicz, Henryk Sienkiewicz w puszczy kaktusowej, po 1876, Muzeum Narodowe w Kielcach; licencja CC-BY, źródło: strona internetowa muzeum
Rekomendujemy Państwu pakiet edukacyjny zawierający wybrane zagadnienia z dziejów Polski – od upadku powstania styczniowego do zakończenia I wojny światowej. Materiały w nim zebrane stanowią ciekawe uzupełnienie podstawy programowej szkoły podstawowej. Staraliśmy się wybrać artykuły, które popularyzują dzieła sztuki i nadzwyczaj ciekawe eksponaty z polskich muzeów. Nasz pakiet składa się z pięciu części. Część I poświęciliśmy pracy organicznej. Zwróciliśmy jednocześnie uwagę na walkę kobiet o możliwość kształcenia się na poziomie wyższym. W części II motywem przewodnim jest malarstwo historyczne. Część III zawiera artykuły o rosnącej popularności wycieczek tatrzańskich i początkach sportowego zaangażowania kobiet. W części IV umieściliśmy materiały poświęcone rewolucji 1905 roku i aktywności OB PPS. W części V znalazły się teksty dotyczące Legionów Polskich i udziału Polaków w I wojnie światowej, a także mówiące o tym, jak Wielka Wojna była widziana oczyma artystów. Pakiet wieńczy propozycja ćwiczeń.
Jan Rembowski, Uchodźcy, 1915 (?), Muzeum Narodowe w Warszawie, fot. Piotr Ligier, źródło: cyfrowe MNW
Zachęcamy do korzystania także z innych materiałów opublikowanych na portalu HISTORIA: POSZUKAJ, gdzie w zakładkach WIEDZA oraz ŚCIEŻKI HISTORII zostały umieszczone artykuły zarówno związane z podstawą programową, jak i będące jej uzupełnieniem. Mogą dać one początek ciekawemu pomysłowi na tradycyjne lekcje w klasie lub w trybie on-line.
Pobierz:
Od_depresji_do_euforii._Polacy_w_drugiej_polowie_XIX_wieku.pdf
Dynamit doskonale pasuje do gorsetu. Gdy Aleksandra Piłsudska była Olą Szczerbińską
Powrót
