Burzliwy okres wojen napoleońskich dawał Polakom nadzieję na odzyskanie państwa. Legiony Polskie pod wodzą generała Jana Henryka Dąbrowskiego walczyły ambitnie u boku armii francuskiej. Gorzkie było rozczarowanie żołnierzy, gdy po podpisaniu pokoju część legionowych wojsk została wysłana na San Domingo, aby tłumić antyfrancuskie powstanie. Wielu porzuciło wówczas marzenia o odbudowie Polski przy pomocy Napoleona Bonapartego.
Historia bywa figlarna i oto w 1807 roku, w wyniku sukcesów wojennych odniesionych przez cesarza Francuzów nad Prusami i Rosją, powstało Księstwo Warszawskie. Choć niewielkie i uzależnione od Francji, to jednak nawiązywało ono do tradycji przedrozbiorowej – miało w herbie orła z czasów stanisławowskich, a władcą został król Saksonii – Fryderyk August. Istotnym aktem było nadanie Księstwu konstytucji. Jej treść podyktował Napoleon. Nowe realia wymagały odpowiednich działań. Na potrzeby edukacyjne i rozwojowe odpowiadały środowiska związane z trendami oświeceniowymi. Niemałą rolę odegrało istniejące od 1800 roku Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk.
Wojska Księstwa musiały być zaangażowane nawet w najbardziej odległe i ryzykowne batalie napoleońskie. Do legendy przeszła słynna szarża szwoleżerów w wąwozie Somosierra. Radośnie przyjęto powiększenie terytorium Księstwa po wojnie z Austrią w 1809 roku.
George Dave, Aleksander I na tle Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich, 1826, Muzeum Łazienki Królewskie, katalog zbiorów
W naszym pakiecie zwracamy uwagę nie tylko na podstawowe problemy związane z dziejami orientacji profrancuskiej oraz polityczną i wojskową historią Księstwa Warszawskiego, ale też na niektóre zjawiska łączące się z rozwojem państwa mającego ambicje być nowoczesnym.
Klęska Napoleona diametralnie zmieniła sytuację w Europie. Powstałe w wyniku decyzji kongresu wiedeńskiego Królestwo Polskie zostało połączone unią personalną z Rosją. Aleksander I nadał mu konstytucję, opracowaną wcześniej przez Adama Jerzego Czartoryskiego. Car wprowadził rzecz jasna poprawki, umacniając tym samym swą pozycję. W naszym pakiecie prezentujemy wybrane artykuły dotyczące polityki Aleksandra I i Mikołaja I, ale przede wszystkim zwracamy uwagę na niełatwe próby ożywienia gospodarki w Królestwie w okresie przedpowstaniowym.
Achille Devéria, Emilia Plater, Muzuem Narodowe w Krakowie, katalog zbiorów
W pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku wciąż żywe były marzenia o prawdziwie niepodległym państwie. W naszym materiale edukacyjnym nie możemy pominąć tematyki powstańczej. Proponujemy wybór materiałów, dla których inspirację stanowiły interesujące dzieła i eksponaty z zasobów polskich muzeów. Niektóre obiekty są dość dobrze znane, inne mogą zaskakiwać, wszystkie jednak umożliwiają zbudowanie fascynujących opowieści o ważnych wydarzeniach i postaciach. Nie staraliśmy się wyczerpać tematu powstań narodowych, raczej pragniemy zaciekawić i pokazać możliwości drzemiące w zbiorach muzealnych.
Nasz pakiet zawiera także propozycję sięgnięcia do kilku artykułów związanych z artystycznymi wyborami niektórych polskich twórców. Chcemy zwrócić uwagę na siłę indywidualnego rozwoju, która nawet w trudnych politycznie warunkach może prowadzić do spełnienia marzeń.
Wojciech Kossak, Bitwa pod Raszynem, 1913, Muzeum Narodowe w Warszawie, licencja PD, źródło: cyfrowe MNW
W części I znalazły się materiały dotyczące Księstwa Warszawskiego. Ważny był dla nas nie tylko wysiłek wojsk polskich walczących w Hiszpanii, na groblach pod Raszynem czy na bezkresnych przestrzeniach Rosji. Uwzględniliśmy też ważne działania środowisk związanych z oświeceniem, które zaowocowały powołaniem zalążka późniejszego Uniwersytetu Warszawskiego. Zwracamy uwagę, że ciekawym ośrodkiem, mającym ambicje edukacyjne i patriotyczne, stały się wówczas Puławy Izabeli Czartoryskiej.
W części II proponujemy wybrane artykuły związane z dziejami Królestwa Polskiego w dobie konstytucyjnej. W kilku odsłonach prezentujemy podjęte wówczas próby reform i początki rozwoju gospodarczego.
Część III pakietu jest poświęcona niektórym bohaterom powstań: listopadowego i styczniowego, interesujące wydały nam się również teksty poruszające temat manifestacji patriotycznych w Warszawie na początku lat sześćdziesiątych.
Henryka Beyer, Portret Jana Kochanowskiego, około 1830, Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, licencja PD, źródło: Cyfrowy Czarnolas (strona internetowa muzeum)
W części IV poświęciliśmy uwagę wybranym artystom, ukazując jednocześnie ich drogi do realizacji zawodowych pragnień. Niektóre postaci wydają się mniej znane, tym bardziej warto zatrzymać się chwilę przy ich rysach biograficznych i sztuce, której się oddali, zrozumieć motywacje, pragnienia, pasje czy zwykłe, ludzkie potrzeby.
Tradycyjnie nasz pakiet kończy propozycja ćwiczeń i zadań, które można wykorzystać w pracy z uczniami – zarówno podczas lekcji poświęconych wybranym zagadnieniom, jak i przy powtarzaniu materiału.
Pragniemy przypomnieć, że na portalu HISTORIA: POSZUKAJ w zakładkach WIEDZA oraz ŚCIEŻKI HISTORII znajdą Państwo szereg innych materiałów, które można wykorzystać w pracy dydaktycznej.
Posłuchaj podcastu:
Polacy na Karaibach? Jak tysiące polskich żołnierzy trafiło w XIX wieku do Ameryki Środkowej
Powrót
