Pierwsze dwa stulecia nowożytnej Polski to czas dość dobrze utrwalony w świadomości społecznej. Każdy kojarzy, a przynajmniej powinien, znakomite zabytki architektury i sztuki: wawelskie krużganki, kaplicę Zygmuntowską, arrasy. Do kanonu kultury popularnej weszły stworzone przez Jerzego Hoffmana ekranizacje dzieł Henryka Sienkiewicza, przybliżające dzieje siedemnastowiecznych wojen, zwłaszcza potopu szwedzkiego i powstania Chmielnickiego. Wiktoria wiedeńska Jana III jest podawana jako czołowy przykład potęgi polskiego oręża. Pamięć o wielonarodowym charakterze państwa umacnia tradycja unii lubelskiej. W debacie publicznej chętnie przywołuje się motyw polskiej tolerancji.
Proponujemy Państwu, aby w pracy nad epoką nowożytną sięgnąć do opublikowanych na portalu HISTORIA: POSZUKAJ artykułów poświęconych zarówno zagadnieniom pierwszoplanowym, jak i mniej znanym epizodom i zjawiskom związanym z historią XVI i XVII wieku. Rekomendowane w niniejszym opracowaniu teksty pozwolą na pokazanie uczniom, jak w oparciu o różnorodne źródła można wzbogacić wiedzę o przeszłości znanej z podręczników i lekcji historii.
Lucas Cranach Młodszy, Miniatury portretowe rodziny Jagiellonów, po 1553, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, Wikimedia Commons
Podstawę naszego zestawu stanowią materiały opowiadające o dziełach sztuki, eksponatach muzealnych i zabytkach architektury, a także o dawnych obyczajach. Dzięki wykorzystaniu proponowanych artykułów możemy przybliżyć uczniom wizerunek materialny i atmosferę epoki. Niniejszy pakiet składa się z pięciu części oraz propozycji ćwiczeń.
Do części I wybraliśmy teksty poświęcone postaciom polskich monarchów, podejmowanym przez nich działaniom politycznym i obyczajom panującym na dawnych dworach. Jesteśmy przekonani, że bliższe przyjrzenie się bohaterom, tradycyjnie goszczącym na kartach podręczników, ożywi obraz przeszłości, pozwoli dostrzec osobisty, ludzki wymiar historii. Wpłynie to nie tylko na zapamiętanie faktów, ale i na zrozumienie związków przyczynowo-skutkowych łączących poszczególne wydarzenia. Pragniemy zwrócić uwagę na znaczenie materiału ikonograficznego w zaprezentowaniu uczniom realiów przeszłości.
Malarz nieznany, Portret Marii Kazimiery, ok.1658, Zamek Królewski na Wawelu, licencja PD, Wikimedia Commons
Część II zawiera artykuły dotyczące historii militarnej dominującej w opowieści o XVI, a zwłaszcza XVII wieku. Wspominając ważne batalie, należy podkreślić znaczenie kolekcji muzealnych w odtwarzaniu dziejów wojskowości. Niezmiernie interesujące będzie dla uczniów nie tylko przeanalizowanie detali historycznego oręża, ale także zwrócenie uwagi, jak fascynujące mogą się okazać losy eksponatów spoczywających w gablotach muzealnych. Pragniemy wskazać na znaczenie malarstwa w kreowaniu wyobrażeń na temat dawnych triumfów.
Bitwa pod Orszą, Muzeum Narodowe w Warszawie, 1525-1535, licencja PD, źródło: cyfrowe MNW
W części III, poświęconej kulturze, sztuce i osiągnięciom cywilizacyjnym, prezentujemy artykuły o najświetniejszych zabytkach złotego i srebrnego wieku oraz o obiektach może nieco mniej znanych, dobitnie jednak świadczących o ścisłych związkach Rzeczypospolitej z kulturą Zachodu. Uznaliśmy za stosowne dołączenie do części III także tekstów opowiadających o rozwoju nauki i postępie dokonującym się w życiu dawnej Polski.
Jan Heweliusz, I. David, Cyrkiel proporcjonalny w typie Galileusza, 1638, Gdańsk, Dom Mikołaja Kopernika, oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu, fot. K. Deczyński
Część IV zawiera materiały ilustrujące wielowyznaniowy i wieloetniczny charakter państwa polsko-litewskiego. Uwagę skupiamy na losach protestantów. Wskazujemy, jak różnorodne zabytki, ukryte często w mniejszych miejscowościach, znane miłośnikom historii lokalnej, umożliwiają wnikliwe przyjrzenie się skomplikowanym konfliktom religijnym. Nie pomijamy wątków dotyczących kultury żydowskiej i problemów prawosławia.
Domek Pastorów, staromiejski cmentarz ewangelicki we Wschowie, fot. D. Gąsiorek
Część V dotyczy historii dnia codziennego i obyczajów. Dostępne i najczęściej wykorzystywane przez badaczy źródła pozwalają przede wszystkim na badanie życia elit, stąd też i proponowane przez nas materiały dotyczą kręgów dworskich – praktykowanych przez nie rozrywek, sposobów spędzania czasu wolnego, potraw przygotowywanych w szlacheckiej i magnackiej kuchni.
Posłuchaj podcastów:
Z drewna, piasku, gliny. Kościoły Pokoju na Śląsku
Poczta, czyli konie rozstawne. Jak spór o spadek przyczynił się do powołania polskiej poczty?
Sprawdź swoją wiedzę:
Powrót
