Letni rozkład jazdy z 1935 roku, informujący naszych przodków o godzinach przyjazdów pociągów, obecnie znajdujący się w Muzeum Ziemi Otwockiej, niegdyś miał swoje miejsce na otwockim peronie. I chociaż minęło tyle lat odkąd obowiązywał, do złudzenia przypomina te, które znamy z dzisiejszych czasów.
Wąskotorowa kolej jabłonowska, która połączyła Warszawę i Otwock, wybudowana została w roku 1900. Początkowo kursowała jedynie od Jabłonnej do Wawra. Jednak na początku dwudziestego wieku coraz więcej ludzi osiedlało się w Otwocku. Otwock był znany jako miejscowość sanatoryjno-uzdrowiskowa, a Kolej Nadwiślańska umożliwiła do niego dostęp. Wszystko zostało zapoczątkowane dzięki inicjatywie karczewskiego lekarza dra Józefa Mariana Geislera, który jako pierwszy otworzył w Otwocku gabinet, a pod koniec XIX wieku, wykorzystując dogodny mikroklimat, pierwsze w Polsce nizinne sanatorium chorób płuc.
"Letni rozkład jazdy" z 1935 r., Muzeum Ziemi Otwockiej w Otwocku
W malowniczych okolicach zaczęły pojawiać się domy letniskowe i zakłady uzdrowiskowe. Osiedle letniskowe, które na przełomie XIX i XX wieku założył wybitny rysownik i drzeworytnik Michał Elwiro Andriolli, cieszyło się ogromnym zainteresowaniem. Moda na letnie podwarszawskie siedziby doprowadziła do powstania licznych willi w pobliżu stacji. W 1913 roku polski arystokrata Stefan książę Lubomirski wystąpił do ówczesnych władz o zezwolenie na rozbudowę linii na kilku odcinkach, w tym Wawer-Otwock-Karczew. Zgodę otrzymano w 1907 roku, a budowę rozpoczęto w roku 1913.
W okresie międzywojennym główną kwestią, która absorbowała kolej, była jej elektryfikacja. Inspirację stanowiły rozwój sieci elektrycznych tramwajów oraz zadymianie miasta przez parowozy. W ramach przygotowań do elektryfikacji w latach 1933-1936 wybudowano nowe żelbetowe stacje kolejowe, między innymi Świder, Józefów, Falenica, Radość i Wawer. Uroczyste otwarcie ruchu elektrycznego na linii Otwock – Warszawa–Pruszków pod koniec 1936 roku spowodowało znaczny wzrost liczby pasażerów.
Przystanek Park Paderewskiego w Warszawie, 1946, źródło: Symeon Surgiewicz, Warszawskie ciuchcie, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1972
Przyziemny, trywialny rozkład jazdy z Muzeum Ziemi Otwockiej to skarbnica wiedzy o kolei z tego okresu. Obowiązywał on od maja do pierwszego listopada roku 1935. Pociągi, w zależności od pory dnia, kursowały co godzinę, a nawet co trzydzieści minut, zwłaszcza w godzinach szczytu. Jednak nie będąc miejscowym, można było pogubić się w rozmaitych tabelkach. Pociągi dojeżdżały do trzech różnych warszawskich dworców. Biorąc pod uwagę częstotliwość z jaką pociągi przejeżdżały na stację, można wnioskować, że kolej była nieźle rozwinięta i odznaczała się dobrą organizacją. Rozkład jazdy świadczy też o tym, że władze dążyły do ułatwienia życia mieszkańcom Warszawy i okolic, którzy potrzebowali częstych przejazdów między stolicą i przedmieściami. Coraz więcej ludzi osiedlało się bowiem na obrzeżach Warszawy, a kolej sprawiała, że nie byli bynajmniej odizolowani od świata.
Na fotografii budynek dworca kolejowego (1915-1937). Stacja nosiła nazwę Jabłonna, dopiero w 1934 roku została zmieniona na Legionowo, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Rozwój kolei na tym obszarze przyczynił się do dalszego wzrosut popularności chętnie odwiedzanych uzdrowisk. Otwock został uznany za miasto uzdrowiskowe w grudniu 1923 roku. Z roku na rok przybywało więcej kuracjuszy. Wkrótce stało się to głównym źródłem utrzymania miasta. Burmistrz często zachęcał obywateli do szczególnej dbałości o czystość i estetykę, o schludny wygląd posesji i ulic. Osoby, które po raz pierwszy miały styczność z Otwockiem, zauroczone tutejszym klimatem, decydowały się zostać na dłużej lub nawet na stałe. Wiele osób związało się z tym miejscem. Wśród nich Władysław Reymont, Karol Zbyszewski, ceniony polski publicysta i satyryk, czy Stanisław Liciński - nowelista, poeta i etnograf. W 1908 roku Liciński zmarł na gruźlicę, przebywając w sanatorium, właśnie w Otwocku.
Dworzec kolejowy w Otwocku, okres międzywojenny, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Korzystając z napływu kuracjuszy miasto stawało się oazą zieleni, pełne było pięknych parków oraz ogrodów ukwieconych klombami. Już od pierwszych chwil, kiedy ludzie wysiadali z pociągu, urzekał ich spokojny klimat pięknie przystrojonego kwiatami i krzewami ozdobnymi dworca.
Klaudia Czmoch, Martyna Nowak, Nina Bereda-Łabędź, Małgorzata Kawka
pod opieką Marioli Zawiszy
klasa 1L XVIII LO im. Jana Zamoyskiego
[1] “85 lat Otwocka. Zarys historii miasta" Marian Kalinowski
