Kraków, nim znalazł się wraz z Małopolską w państwie pierwszych Piastów, był ważnym ośrodkiem plemienia Wiślan. Bolesław I Chrobry ustanowił w Krakowie biskupstwo (1000). Kazimierz I Odnowiciel, przystępując do odbudowy piastowskiego władztwa, wybrał Kraków na stolicę książęcą (1039). Centrum polityczne państwa przesunęło się z Wielkopolski do Małopolski.
Wzgórze wawelskie, które było siedzibą biskupa, stało się odtąd rezydencją władców Polski. Konflikt biskupa Stanisława ze Szczepanowa z królem Bolesławem II Śmiałym dowodzi, że nie zawsze było to łatwe sąsiedztwo (1079).
Na mocy testamentu Bolesława III Krzywoustego (1138) ziemia krakowska znalazła się w dzielnicy senioralnej, a Kraków stał się ośrodkiem politycznym, o który przez dwa kolejne stulecia rywalizowali Piastowie wielkopolscy, śląscy oraz mazowieccy.
Podział Polski na dzielnice po śmierci Bolesława Krzywoustego, źródło: Europa. Nasza historia, tom 1, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2016
Władysław I Łokietek, podejmując działania zjednoczeniowe, uczynił Kraków i Małopolskę swoim politycznym zapleczem. Jego koronacja w roku 1320, pierwsza na wzgórzu wawelskim, kończyła rozbicie dzielnicowe w Polsce.
Zamek Królewski na Wawelu pozostał rezydencją polskich monarchów do początków XVII wieku. Katedra krakowska stała się miejscem ich koronacji aż po XVIII wiek. W skarbcu katedralnym na Wawelu przechowywano insygnia, a arcybiskup gnieźnieński zachował uprawnienia koronacyjne. Wszyscy polscy monarchowie, poza Stanisławem Leszczyńskim i Stanisławem Augustem Poniatowskim – koronowanymi w kolegiacie św. Jana w Warszawie, odbyli ten doniosły akt o charakterze religijnym i politycznym w Krakowie. Punktem kulminacyjnym ceremoniału była intronizacja, czyli wystąpienie króla w pełnym majestacie. Scenę tę umieszczano na pieczęciach majestatycznych monarchów.
Zamek Królewski i Bazylika Archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu fot. NID
Koronacja odbywała się w katedrze, przy grobie św. Stanisława. Istotnym elementem religijnej oprawy uroczystości stała się piesza pielgrzymka przyszłego króla z Wawelu na pobliską Skałkę, do miejsca męczeńskiej śmierci biskupa Stanisława. Relikwie św. Stanisława, który obok św. Wojciecha został drugim patronem Polski, od kanonizacji w XIII wieku przechowywano na Wawelu i otaczano szczególnym kultem.
W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, od intronizacji Stefana Batorego, ceremoniałowi towarzyszył kilkudniowy sejm koronacyjny dla załatwienia spraw publicznych. Warunkiem niezbędnym dla odbycia koronacji przez władców elekcyjnych było wcześniejsze zaprzysiężenie przez nich artykułów henrykowskich i pacta conventa. Katedra wawelska była również nekropolią królów Polski.
Jerzy Bracisiewicz
Powrót
